راهنمای خرید گلیم؛ با انواع گلیم و ویژگی‌های آنها آشنا شوید
خرید گلیم شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد اما گلیم هم مثل فرش جزییات بسیاری دارد که غافل شدن از آن می‌تواند به خرید گلیم نامرغوب منجر شود.
گلیم جزو محصولات سنتی ایرانی محسوب می‌شود که کاربردهای متفاوتی هم دارد، از وسیله‌ای برای تزئین و زیبایی بخشیدن به محیط گرفته تا استفاده به عنوان یک زیر انداز جزو کاربردهای گلیم در خانه بسیاری از ایرانی‌هاست.
اگر در پی خرید گلیم هستید ابتدا باید با جزییات آن آشنا شوید. در ادامه ابتدا با ماهیت گلیم، نوع بافت و انواع آن آشنا می‌‌شویم و سپس سراغ جزییاتی می‌رویم که حین خرید گلیم نباید از آنها غافل شوید.
گلیم چیست؟
اول از همه بهتر است بدانیم گلیم دقیقاً چه محصولی است. گلیم که به آن پَلاس هم گفته می‌شود، در رده محصولاتی مانند فرش و زیرانداز قرار می‌گیرد که تار و پود آن به‌هم بافته می‌شود و ویژگی بارزش این است که هیچ‌گونه پرز و ریزش الیاف ندارد. گلیم از صنایع دستی و هنری ایران است که بافت آن معمولاً در مناطق روستایی و عشایری انجام شده و در سراسر ایران به فروش می‌رسد.
گلیم‌ها طرح و نقش‌های متنوعی دارند که برخی از آنها ساده هستند و حتی از رنگ‌های کم‌تری در بافت آنها استفاده شده است و برخی دیگر طرح‌هایی شلوغ با رنگ‌های فراوان دارند. به‌طورحتم میزان سادگی و شلوغی طرح، نوع نخی که برای بافت به‌کار می‌رود و زحمتی که برای بافت آن صرف می‌شود در میزان قیمت آن هم تاثیرگذار است.
جنس الیاف گلیم
معمولاً الیاف به کار برده شده در تار و پود فرش‌ها و گلیم‌ها از ابریشم، پشم و پنبه است که در برخی تنها از یکی از الیاف نام برده و شده و در برخی دیگر به صورت ترکیبی از آنها استفاده می‌شود.
گلیمی که از ابریشم بافته شده باشد معمولاً جنسی لطیف‌تر و مرغوب‌تر نسبت به سایر الیاف دارد و به همان نسبت از قیمت بالاتری هم برخوردار است.
برای بافت گلیم‌های پشمی معمولاً از پشم نژادی خاص از بز، گاو و گوسفند استفاده می‌شود که بسیار مرغوب و مقاوم هستند. در بعضی از گلیم‌ها از ترکیب پشم این حیوانات استفاده می‌شود.
رنگ مورد استفاده در گلیم
در بافت گلیم از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود که اگر در معرض نور آفتاب قرار بگیرند تغییر رنگ نمی‌دهند و به بافت‌شان آسیبی وارد نمی‌شود. اما در برخی از گلیم‌ها هم از رنگ‌های مصنوعی و کارخانه‌ای استفاده می‌شود که درصد تغییر رنگ در این نوع از گلیم‌ها نسبت به رنگ‌های طبیعی بالاتر است.
از جذابیت‌های گلیم رنگ آن است پس باید دقت داشته باشید مدلی را انتخاب کنید که رنگ‌هایش طبیعی باشد تا در گذر زمان کم‌رنگ نشود. در گلیم‌های با رنگ طبیعی، پس از رنگرزی، گلیم را با چای سیاه و یا پوست گردو شست‌وشو می‌دهند تا رنگ کهنه و تثبیت شود.
برای اطمینان از طبیعی یا مصنوعی بودن رنگ به کار رفته در گلیم می‌توانید در هنگام خرید یک دستمال مرطوب را بر روی سطح گلیم بکشید.
[related]24823[/related]
انواع گلیم
گلیم‌ها از نظر نوع بافت دقیقاً مانند فرش، به دو دسته دستباف و ماشینی تقسیم می‌شوند. قطعاً برای بافت گلیم به صورت دستی زمان و زحمت بیش‌تری باید صرف شود و قیمت بالاتری هم برای آن لحاظ می‌شود.
همچنین انواع گلیم را می‌توان از نظر نوع بافت، اصالت، منطقه، طرح و رنگ و بسیاری موارد دیگر دسته‌بندی کرد.
انواع گلیم از لحاظ شیوه بافت
گلیم ساده، دو رو یا تخت: از هر دو سمت آن می‌توان استفاده کرد چرا که طرح در هر دو طرف یکسان است. نقشه بافت آن معمولاً از قبل آماده نیست. شکلش هندسی است و اشکال زاویه‌دار در طرح آن استفاده می‌شود. پودها به صورت یکی‌درمیان از لای تارها عبور داده می‌شود و ضخامت کم‌تری نسبت به سایر انواع گلیم دارد.
گلیم ورنی، سوماک یا یک رو: یک رو بوده و فاقد پرز است. بافت آن بدون طرح و ذهنی انجام می‌شود و مانند گلیم ساده طرح از پیش آماده شده ندارد. بافتی بسیار ظریف و زیبا دارند که از یک روی آنها می‌توان استفاده کرد و در پشت گلیم نخ‌های رنگی به چشم می‌خورد.
با روش پیچش پود بافته می‌شوند. ضخامت نسبتاً بالایی دارند. این نوع گلیم اولین بار توسط عشایر بافته شده که طرح‌های متنوعی دارد و در بافت آن می‌توان از الیاف مختلفی استفاده کرد.
گلیم خاص و برجسته: زمینه آن معمولاً ساده و بدون پرز است اما در قسمت‌های دارای طرح پرزدار است. همان‌طور که از نام آن مشخص است، طرح‌های آنها برجسته و بسیار زیباست. این گلیم یک رو است و بافت آن به صورت ترکیبی از سوماک، ساده و قالی بافی استفاده می‌شود.
انواع گلیم از لحاظ منطقه
گلیم در کشورهایی مانند ایران، چین، هند، افغانستان و ترکمنستان تولید می‌شود. اگر بخواهیم گلیم را در ایران بررسی کنیم می‌توانیم به شهرهایی مانند فارس، خراسان، کردستان، کرمانشاه، بلوچستان، یزد و همچنین ایلات و عشایر اشاره کنیم که گلیم به صورت حرفه‌ای در این مناطق بافته می‌شود. هریک از مناطق و اقوام گلیم مخصوص به خود را دارند که به توضیح هریک می‌پردازیم:
گلیم خمسه: این نوع مربوط به پنج قوم از شیراز است که باهم ترکیب شده و دلیل انتخاب نام هم همین است. این گلیم از نوع سوماک است که طرح روی آن ستاره‌های درهم و مورب به شکل لوزی است.
گلیم شاهسونی: نوع این گلیم هم سوماک است که به آن ورنی هم می‌گویند و بافت بسیار ظریفی دارد. طرح آن بیش‌تر از حیواناتی است که با اشکال هندسی ترکیب شده. تار و پود گلیم شاهسونی از پشم‌های زبر و خشک تولید می‌شود. از این گلیم برای زین اسب استفاده می‌شود.
گلیم بلوچی: طرح این گلیم‌ها معمولاً راه راه است و هر راه رنگی مجزا دارد. از رنگ‌های تیره بیش‌تر از رنگ‌های روشن در بافت استفاده می‌شود. جالب است بدانید که طرح و رنگ‌ها از شرایط اقلیمی بلوچستان الهام گرفته می‌شوند.
گلیم ترکمن: نقش اصلی در این گلیم گل است که به صورت شش یا هشت وجهی بافته می‌شود. هر گل نشانگر یک خانواده است. رنگ قرمز نقش اصلی درمیان رنگ‌های گلیم ترکمن را ایفا می‌کند.
گلیم هرسین: طرح این گلیم کاملاً به سلیقه بافنده وابسته است و در قسمت حاشیه و زمینه گلیم، طرح و نقش به صورت ریز و با تراکم بالا بافته می‌شوند. از بیش‌ترین رنگ‌هایی که در این گلیم استفاده می‌شود می‌توان به سورمه‌ای، سرخابی، سبز، سفید و قرمز اشاره کرد.
گلیم لری: بیش‌تر از رنگ‌های آبی، سفید، مشکی و سبز در بافت آن استفاده می‌شود. حاشیه‌های این گلیم را برای دوام بیش‌تر قالی بافی می‌کنند که با آنها خورجین‌های بزرگ برای وسایل خانه می‌بافند. گلیم‌های لری از استحکام و کیفیت بالایی برخوردارند.
[related]35621[/related]
نکاتی که پیش از خرید گلیم باید بدانیم
طرح: اولین چیزی که در خرید انواع فرش و گلیم به چشم می‌خورد، طرح و رنگ آن است که می‌تواند شما را جذب و یا از خرید منصرف کند.
گره‌ها: تعداد گره‌ها در گلیم دستبافت از اهمیت بالایی برخوردار است. تعیین تعداد گره‌ها در گلیم، مانند فرش‌های دستبافت از پشت آنها امکان‌پذیر است. پشت گلیم نسبت‌به روی آن لطافت بیش‌تری دارد. اختلاف سایز گره هم در گلیم و هم در فرش‌های دستبافت نشانگر دستی بودن آن‌هاست که ارزش بیش‌تری هم به آنها خواهد داد.
ابعاد: گلیم‌های دستباف به دلیل این‌که کار دست هستند، ممکن است از نظر سایز اعلام شده به مقدار جزئی اختلاف داشته باشند. مثلاً اگر فروشنده به شما اعلام می‌کند که گلیمی ۶ متری (۲ در ۳) است، امکان دارد سایز آن به اندازه‌ی چند سانتی‌متر که زیاد هم به چشم نمی‌آید بیش‌تر یا کم‌تر باشد، اما اگر این اختلاف بیش از اندازه بود بهتر است از خرید گلیم صرف‌نظر کنید.
جنس نخ: اگر نخ به کار رفته در تار و پود گلیم‌های ایرانی مرغوب باشد، گلیم هم سبک وزن است و هم بوی نامطبوع مواد شیمیایی نمی‌دهد. همچنین گلیم‌های مرغوب فاقد پرز و یا در حد بسیار جزئی هستند و به همین خاطر خرید گلیم با چنین مشخصاتی کمی گرانتر تمام می‌شود.
نحوه شست‌وشو: برخی گلیم‌ها تنها امکان شستشو با دست را دارند. البته بهتر است گلیم با دست و به‌وسیله شامپو فرش شسته شود چرا که با این روش بافت و تار و پود آن سالم مانده و طول عمر طولانی‌تری خواهد داشت.
ثابت ماندن: گلیم‌ها به دلیل سبک وزن بودن معمولاً بر روی سرامیک و سنگ‌هایی که لیز هستند، سر می‌خورند اما برای این مشکل راه‌حل‌هایی وجود دارد.
می‌توانید از گلیم‌هایی که در دو سمت و یا دورتادور آنها چرم‌دوزی شده استفاده کنید. روش بعدی استفاده از گلیم سوماک است که سر نمی‌خورد و ثابت در جای خود قرار می‌گیرد.
جمع بندی راهنمای خرید گلیم
گلیم زیراندازی سنتی است که برای دکوراسیون‌های سنتی و سنتی-مدرن مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این مطلب تا حدی با گلیم و انواع آن آشنا شدید و دیدیم که گلیم‌ها هم مثل فرش مشخصات متعددی دارند که در قیمت و کیفیت نهایی آنها اثر گذار است. در مجموع هرچه کیفیت، دوام، ظرافت و مرغوبیت رنگ گلیم‌ها بالاتر باشد، به همان نسبت از قیمت بالاتری هم برخوردارند و خرید گلیم با چنین مشخصاتی گرانتر تمام می‌شود. [see_also]35828[/see_also]
