شاخص توده بدنی (BMI) چه کاربردهایی دارد؟

بیش از ۱۰۰ سال است که شاخص توده بدن یا BMI به متخصصان کمک می کند تا کمبود یا اضافه وزن بیمار را تشخیص دهند.

این شاخص در مطالعات آماری، توسط پزشکان، مربیان و افراد دیگر نیز استفاده می شود.

با این حال، BMI نقص های مهمی نیز دارد. به عنوان مثال، این روش میزان چربی کلی یا بافت بدون چربی( عضله) را اندازه گیری نمی کند.

BMI از یک فرمول ریاضی ساده گرفته شده است که اولین بار، در دهه 1830، توسط لمبرت آدولف ژاك كوتلت، اخترشناس، رياضي دان، آمار شناس و جامعه شناس بلژيكي ابداع شد.

هدف BMI این است که با تقسیم وزن ( به کیلوگرم) بر قد به توان ۲ ( به متر)، سالم بودن وزن افراد را ارزیابی کند.

فرمول BMI

فرمول BMI با تقسیم وزن بر مربع قد ( قد به توان ۲)، بدست می آید:

BMI / وزن( کیلوگرم) =

بر اساس بیشتر معیارهای پذیرفته شده در سراسر جهان:

• BMI کمتر از ۱۸.۴۹ نشانه کمبود وزن است.
• BMI از 18.5 تا ۲۴.۹۹ به معنای وزن طبیعی می باشد.
• BMI در بازه 25 تا ۲۹.۹۹ بیانگر اضافه وزن است.
• BMI سی به بالا نیز چاقی را نشان می دهد.

هنگام طراحی فرمول BMI توسط کوتلت، هیچ رایانه، ماشین حساب یا دستگاه الکترونیکی وجود نداشت، بنابراین او سعی کرد سیستم ساده ای ابداع کند.

در دنیای امروز، افراد بر این باورند که فناوری های لازم برای بالا بردن دقت محاسبات در اختیار ما قرار دارد. زیرا، بدن افراد سه بعدی بوده و در اشکال و اندازه های مختلف رشد می کند.

در سال ۲۰۱۳، پروفسور نیک ترفتن، ریاضی دان دانشگاه آکسفورد انگلستان، با نوشتن نامه ای به هفته نامه بین المللی اکونومیست، سودمندی فرمول فعلی BMI را زیر سال برده و آن را "معیاری عجیب" خواند.

ترفتن ادعا کرد که این فرمول، منجر به سردرگم شدن افراد و ارائه اطلاعات غلط به آن ها می شود، زیرا نتیجه تقسیم وزن به قد، برای افراد قد کوتاه عددی بزرگ، و برای افراد قد بلند عدد کوچکی خواهد شد.

بنابراین، افراد قد کوتاه تصور می کنند که لاغرتر از حد واقعی و افراد بلند قد فکر می کنند که چاق تر هستند.

از این رو، او فرمول جدیدی برای محاسبه BMI تعریف کرد:

۱. در اندازه گیری متریک ( کیلوگرم)، وزن در ۱.۳ و در اندازه گیری سلطنتی( پوند)، در عدد ۵۷۳۴ ضرب شود.

۲. در فرمول، به جای قد به توان ۲، از قد به توان ۲.۵ استفاده شود( وزن تقسیم بر قد به توان ۲.۵)

BMI (متریک) = ۱.۳ x وزن (kg)

چربی یا عضله؟

یکی از مشکلات BMI این است که تمایزی بین چربی و عضله قائل نمی شود. به این موارد توجه کنید:

• فردی با قد ۱.۸۳ متر و وزن ۹۲ کیلوگرم، که هیچ ورزشی انجام نمی دهد، دارای BMI ۲۷ است.
• یک ورزشکار المپیک، با قد ۱.۸۳ متر و وزن ۹۶ کیلوگرم ،دارای BMI ۲۸  می باشد.

بر این اساس، این ورزشکار دارای اضافه وزن بیشتری، نسبت به شخصی است که هیچ ورزشی انجام نمی دهد. با این حال، وزن ماهیچه ها حدود ۱۸ درصد بیشتر از چربی بوده و بنابراین، این ادعا به وضوح صحیح نمی باشد.

با این حال، ترفتن یادآوری می کند اگرچه ماهیچه ۱۸ درصد متراکم تر از چربی است، کسی که می تواند با ورزش، ۱۰ درصد از چربی هایش را به عضله تبدیل کند، باز هم BMI او تنها ۱.۸ درصد افزایش می یابد. بنابراین، BMI، همچنان نشان دهنده تناسب اندام نیست.

از این رو، گزینه های دیگری برای ارزیابی اضافه یا کمبود وزن فرد پیشنهاد شده است.

دور کمر و نسبت آن به قد

یک پیشنهاد این است که برای اندازه گیری دقیق تر، BMI را با دور کمر (WC) ترکیب کنید.

با این حال، برخی از دانشمندان بر این باورند که نسبت دور کمر به قد (WHtR) ممکن است دقیق تر از BMI یا ترکیب BMI با WC باشد، زیرا می تواند سلامت قلب و عروق را نیز نشان دهد.

محققان پیشنهاد می دهند که بهتر است دور کمر، کمتر از نصف قد باشد، تا فرد در وضعیت سلامت قرار بگیرد و امید به زندگی بیشتری داشته باشد.

افرادی که تجمع چربی بدن شان در اطراف شکم است، بیشتر در معرض خطر بیماری های قلبی و اختلالات متابولیکی قرار دارند، زیرا چربی روی اندام های داخلی مانند کبد، قلب و کلیه ها تأثیر می گذارد. دانشمندان معتقدند که چربی اطراف باسن و ران خطر کمتری برای سلامتی دارد.

اندازه گیری چربی بدن

راهکار دیگر، اندازه گیری چربی بدن است، زیرا زنان و مردان به مقادیر مختلفی چربی نیاز دارند.

• برای مردان، ۲ تا ۴ درصد چربی در محدوده سلامتی قرار گرفته و بیش از ۲۵ درصد، چاقی مفرط تلقی می شود.
• برای زنان، ۱۰ تا ۱۳ درصد چربی نرمال است، اما بیش از ۳۲ درصد، به عنوان اضافه وزن بیش از حد در نظر گرفته خواهد شد.

مطالعات نشان داده اند که اندازه گیری چربی، به افراد دیدگاه بهتر و جامع تری درباره سلامت و بیماری ها ارائه می دهد، اما اندازه گیری دقیق آن آسان نبوده و روش های مختلفی دارد که عبارتند از:

• کولیس (calipers)
• حجم سنجی جابه جایی هوا (air displacement plethysmography)
• واکنش به فروسرخ نزدیک (near-infrared interactance)
• جذب سنجی انرژی دوگانه با اشعه ایکس ( dual energy X-ray absorptiometry (DXA))

با این حال، باید کارهای بیشتری صورت بگیرد تا این روش ها نیز به اندازه روش BMI، ساده شود.

آیا BMI افراد را به صورت نادرست طبقه بندی می کند؟

شخصی که BMI او در بازه اضافه وزن یا چاقی است، اغلب ناسالم تلقی می شود، در حالی که فردی با BMI طبیعی، معمولاً سالم در نظر گرفته می شود، اما تحقیقات منتشر شده در سال ۲۰۱۶ نشان می دهد که این امر برای ۷۵ میلیون آمریکایی نادرست می باشد.

محققان دریافتند که ۵۴ میلیون آمریکایی که در گروه اضافه وزن یا چاقی طبقه بندی شده بودند، از نظر قلبی و عروقی سالم بودند. اما ۲۱ میلیون نفر دیگر کهBMI  طبیعی داشتند، سالم نبودند.

با این حال، دانشمندان دیگر اظهار داشتند که اگرچه به نظر می رسد برخی افراد دارای اضافه وزن، سالم هستند، اما این وزن اضافی، با افزایش سن، بیش از دیگران آن ها را در معرض خطر بیماری های خاص قرار می دهد.

وزن سالم و ایده آل

تشخیص دقیق یک وزن سالم، دشوار بوده و یک عدد برای همه مناسب نیست.

عواملی که بر وزن سالم تأثیر می گذارند عبارتند از:

• سلامت عمومی
• قد
• نسبت عضله به چربی
• تراکم استخوان
• نوع بدن
• جنسیت
• سن

استفاده از BMI در مطالعات آماری مفید است و می تواند دیدگاه تقریبی از وضعیت سلامت و وزن افراد ارائه دهد. در واقع، در حال حاضر، ممکن است بهترین راهنما برای ما باشد. در وهله اول، شاید مهم ترین چیز برای داشتن وزن سالم و جلوگیری از تجمع چربی ها در بدن، پیروی از یک سبک زندگی سالم، داشتن رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم است.